موعود پایگاه اینترنتی موعود
در خدمت رسول خدا(ص) بودم که دیدم فاطمه زهرا(س) داخل حجره پیامبر(ص) شد؛ در حالی که با او دو فرزندش حسن و حسین بودند و علی(ع) نیز پشت سر آنان وارد شد، پیامبر(ص) به آنان نظر کرده و فرمود: «من أحبّ هولاء فقد أحبّنی، و من ابغضهم فقد أبغضنی؛ ۱۲ هر کس اینان را دوست بدارد، مرا دوست داشته و هر کس که اینان را دشمن بدارد، مرا دشمن داشته است.»
امام صادق(ع) فرمود: «من عرف حقّنا و أحبّنا فقد أحبّ فقد احبّ الله تبارک و تعالی؛ ۱۳ هر کس حقّ ما را شناخته و ما را دوست بدارد، در حقیقت خداوند تبارک و تعالی را دوست داشته است.»
در «قرآن» و روایات اسلامی ـ اعمّ از شیعی و سنّی ـ بر مودّت و محبّت اهل بیت پیامبر(ص) تأکید فراوان شده است و این تنها بدان جهت نیست که آنان ذریّه پیامبر(ص) و از نسل اویند؛ بلکه از آن جهت است که آنان دارای فضایل و کمالات و به عبارت دیگر جامع همه صفات کمال و جمالند. به تعبیر دقیق‌تر، مظهر صفات جمال و جلال الهی‌اند؛ بنابراین در حقیقت، دوست داشتن آنان با آن جامعیت، محبّت به خوبی‌هایی است که در آنان به نحو کامل تجلّی نموده و منبع همه این خوبی‌ها خداوند متعال است. پس در حقیقت محبّت و اظهار عشق و ارادات قلبی به اهل بیت(ع) محبّت و اظهار ارادت به خداوند متعال است و از آنجا که محبّت، نیرویی است که انسان را به سوی محبوب سوق می‌دهد، پس از جنبه تربیتی، محبّت به خوبان، انسان را به خوبی‌ها سوق می‌دهد.
اهل بیت چه کسانی هستند؟
با مراجعه به کتاب‌های لغت و اصطلاح علما و نیز کتاب‌های حدیث پی می‌بریم که مراد از اهل بیت پیامبر(ص) افراد خاصّی هستند و اهل بیت(ع) شامل تمام وابستگان نسبی و سببی انسان نمی‌شود:
الف) اهل بیت در لغت و عرف
ابن منظور از افریقی در «لسان العرب» می‌گوید:
اهل انسان نزدیک‌ترین مردم است به انسان و کسانی که آنان را به نسب یا دین جمع می‌کنند.۱
ب) اهل بیت در قرآن و سنّت
در قرآن و روایات اهل بیت پیامبر(ص) در مورد افراد خاصّی به کار رفته که همان رسول خدا(ص)، علی، فاطمه زهرا، حسن و حسین(ع) است و بقیه ذریّه پاک نیز به آنان ملحقند، که همان نه امام معصوم از فرزندان امام حسین(ع) هستند.
امّ سلمه می‌گوید:
هنگامی‌که آیه «اِنَّما یُریدُ الله لِیُذْهِبَ عَنْکُم الرِّجسَ اَهلَ البَیت وَ یُطَهِّرَکُمْ تَطْهیِراً» بر پیامبر(ص) نازل شد، علی و فاطمه و حسن و حسین(ع) را احضار کرده و فرمود: «اینان اهل بیت منند.»۲ امّا حسین(ع) فرمود: «انا اهل بیت النبوّه؛ ۳ ما اهل بیت نبوّتیم.»
مسلم به سند خود از عایشه نقل می‌کند:
هنگام صبح پیامبر(ص) از منزل خارج شد؛ در حالی که بر دوش او پارچه‌ای بافته شده از موی سیاه بود، حسن بن علی بر او وارد شد، او را داخل آن کساء نمود. آنگاه حسین(ع) وارد شد. او را نیز داخل آن کرد. سپس فاطمه(س) آمد. او را نیز داخل کساء کرد، بعد علی(ع) وارد شد، او را نیز داخل نمود. پس این آیه را قرائت نمود: «اِنَّما یُریدُ الله لِیُذْهِبَ عَنْکُمُ الرِّجْسَ اَهلَ البَیت وَ یُطَهِّرَکُمْ تَطْهِیراً.»۴ احمد بن حنبل می‌گوید:
هنگامی‌که «آیه مباهله» بر پیامبر(ص) نازل شد، آن حضرت، علی و فاطمه و حسن و حسین(ع) را خواست. آنگاه عرض کرد: «بار خدایا! اینان اهل بیت من هستند.»۵
دوستی اهل بیت(ع) در قرآن کریم
خداوند متعال در قرآن کریم می‌فرماید: «قُلْ لا أَسألُکُمْ عَلَیهِ أجراً اِلّا الْمَوَدَّهَ فِی الْقُربی؛ ۶
ای رسول ما به امّت بگو من از شما اجر و رسالت جز این نمی‌خواهم که مودّت و محبّت مرا در حقّ خویشاوندانم منظور دارید.»
این آیه معروف به «آیه مودّت» است که در اغلب کتاب‌های تفسیر و حدیث و تاریخ نزول آن را در حقّ اهل بیت(ع) می‌دانند.
سیوطی در تفسیر این آیه به اسناد خود از ابن عبّاس نقل می‌کند: هنگامی‌که این آیه: «قُلْ لا اَسألُکُمْ عَلَیهِ اَجراً اِلّا الْمَوَدَّهَ فِی الْقُربی» بر پیامبر(ص) نازل شد، صحابه عرض کردند: ای رسول خدا! خویشاوندان تو کیانند که مودّت آنان بر ما واجب است؟
حضرت(ص) فرمود: «علی و فاطمه و دو فرزندان او.»۷
در خطبه‌ای که امام حسن(ع) بعد از شهادت امیر‌المؤمنین(ع) ایراد کردند، بعد از حمد وثنای الهی فرمود: « … و أنا من أهل البیت الذی افترض الله مودّتهم علی کلّ مسلم، فقال تبارک و تعالی: «قُلْ لا اَسألُکُمْ عَلَیهِ اَجراً اِلّا الْمَوَدَّهَ فِی الْقُربی وَ مَن یَقْتَرف حسنه نَزد لَهُ فیها حَسَناً» فاقتراف الحسنه مودّتنا أهل البیت؛ …
و من از اهل بیتی هستم که خداوند، مودّت آنان را بر هر مسلمانی واجب نموده است، پس خداوند تبارک و تعالی فرمود: «قُلْ لا اَسألُکُمْ …» انجام کار نیک، مودّت ما اهل بیت است.»
امام صادق(ع) به أبی جعفر احول فرمود: «چه می‌گویند اهل «بصره» در این آیه: «قُلْ لا اَسألُکُمْ عَلَیهِ اَجراً اِلّا الْمَوَدَّهَ فِی الْقُربی؟»
عرض کرد: فدایت گردم! آنان می‌گویند: این آیه در شأن خویشاوندان رسول خدا(ص) است. حضرت فرمود: «دروغ می‌گویند. تنها در حقّ ما اهل بیت، علی و فاطمه و حسن و حسین، اصحاب کساء نازل شده است.»۸
می‌دانیم که حصر این روایات اضافی است، نه حقیقی و بنابراین شامل بقیه امامان نیز می‌شود.
دوستی اهل بیت(ع) در روایات
در روایات فریقین همانند قرآن کریم به طور صریح بر محبّت اهل بیت(ع) تأکید شده است که به برخی از آنها اشاره می‌کنیم:
۱. وادار نمودن بر دوستی اهل بیت(ع)
رسول الله(ص) می‌فرمایند: «ادبّوا أولادکم علی ثلاث خصال: حبّ نبیّکم، و حبّ أهل بیته، و قراءه القرآن؛ ۹
اولاد خود را بر سه خصلت تربیت کنید: دوستی پیامبرتان، دوستی اهل بیتش و قرائت قرآن.»
امیرمؤمنان(ع) فرمود: «أحسن الحسنات حبّنا، و أسوأالسیئات بغضنا؛ ۱۰
بهترین نیکی‌ها حبّ ما و بدترین بدی‌ها بغض ما اهل بیت(ع) است.»
۲. دوستی اهل بیت دوستی رسول خداست.
رسول خدا(ص) فرمود: «أحبّوا الله لما یغذوکم من نعمه، و أحبّونی لحبّ الله، و أحبّوا أهل بیتی لحبّی؛ ۱۱
خدا را دوست بدارید، به جهت آنکه از نعمت‌هایش به شما روزی می‌دهد و مرا نیز به جهت دوستی خدا دوست بدارید و اهل بیتم را به جهت دوستی من دوست بدارید.»
زید بن ارقم می‌گوید:
در خدمت رسول خدا(ص) بودم که دیدم فاطمه زهرا(س) داخل حجره پیامبر(ص) شد؛ در حالی که با او دو فرزندش حسن و حسین بودند و علی(ع) نیز پشت سر آنان وارد شد. پیامبر(ص) به آنان نظر کرده و فرمود: «من أحبّ هولاء فقد أحبّنی، و من ابغضهم فقد أبغضنی؛ ۱۲ هر کس اینان را دوست بدارد، مرا دوست داشته و هر کس که اینان را دشمن بدارد، مرا دشمن داشته است.»
امام صادق(ع) فرمود: «من عرف حقّنا و أحبّنا فقد أحبّ فقد احبّ الله تبارک و تعالی؛ ۱۳ هر کس حقّ ما را شناخته و ما را دوست بدارد، در حقیقت خداوند تبارک و تعالی را دوست داشته است.»
۳. حبّ اهل بیت(ع) اساس ایمان است
رسول خدا(ص) فرمود: «أساس الاسلام حبّی و حبّ أهل بیتی؛ ۱۴ اساس اسلام، دوستی من و اهل بیت من است.»
و نیز فرمود: «لکلّ شیء أساس، و أساس الاسلام حبّنا أهل البیت؛ ۱۵ برای هر چیزی اساسی است و پایه اسلام حبّ ما اهل بیت است.»
۴. حبّ اهل بیت(ع) عبادت است
رسول خدا(ص) فرمود: «حبّ آل محمّد یوماً خیر من عباده سنّه، و من مات علیه دخل الجنّه؛ ۱۶
یک روز دوستی آل محمّد، بهتر از یک سال عبادت است و کسی که بر آن دوستی بمیرد، داخل بهشت می‌شود.»
۵. دوستی اهل بیت(ع) نشانه ایمان است
رسول خدا(ص) فرمود: «لا یومن عبد حتی أکون أحب الیه من نفسه, و أهلی أحبّ الیه من أهله و عترتی أحب إلیه من عترته و ذاتی أحب الیه من ذاته؛ ۱۷
هیچ بنده‌ای ایمان کامل پیدا نمی‌کند؛ مگر در صورتی که من دوست داشتنی‌تر نزد او از خودش باشم و نیز اهل بیتم از اهلش محبوب‌تر و عترتم از عترتش دوست داشتنی‌تر و ذاتم از ذاتش محبوب‌تر باشد.»
۶. دوستی اهل بیت(ع) نشانه پاکی ولادت
پیامبر(ص) اشاره به علی(ع) کرد و فرمود: «أیّها الناس امتحنوا أولادکم بحبّه، فانّ علیّاً لا یدعو الی ضلاله، و لا یبعد عن هدی، فمن أحبّه فهو منکم، و من أبغضه فلیس منکم؛ ۱۸
ای مردم! اولاد خود را به دوستی علی امتحان نمایید؛ زیرا او شما را گمراه نمی‌کند و از هدایت دور نمی‌سازد. پس هر یک از اولاد شما که علی را دوست بدارد از شماست و هر کدام که او را دشمن بدارد از شما نیست.»
امیرمؤمنان(ع) فرمود:
«در وصیّتی که پیامبر(ص) به اباذر کرده، آمده است: یا اباذر! من أحبّنا أهل البیت فلیحمد الله علی أول النّعم.»
نویسنده: علی اصغر رضوانی
پی‌نوشت‌ها:
۱. لسان العرب، ج۱۱، ص ۲۷ ـ ۲۸، ماده اهل، مفردات راغب ماده اهل.
۲. مستدرک حاکم، ج۳، ص ۱۵۸، ح ۴۷۰۵، السنن الکبری، ج ۷، ص ۶۳.
۳. خوارزمی، مقتل الامام حسین، ج ۱، ص ۱۸۴.
۴. صحیح مسلم، ج ۴، ص ۱۸۸۳، ح ۲۴۲۴، کتاب فضائل الصاحبه.
۵. مسند احمد، ج ۱، ص ۱۸۵.
۶. شوری ( ۴۲ )، آیه ۲۳.
۷. در المنثور، ج ۶، ص ۷؛ مستدرک حاکم، ج ۳، ص ۱۷۲؛ مجمع الزوائد، ج۹، ص ۱۶۸ و کشاف، ج۴، ص ۲۱۹ و ….
۸. کافی، ج۸، ص ۷۹، ح۶۶؛ قرب الاسناد، ص ۱۲۸.
۹. کنزالعمال، ج ۱۶، ص ۴۵۶، ح ۴۵۴۰۹؛ فیض القدیر، ج ۱، ص ۲۲۵، ح ۳۳۱.
۱۰. غررالحکم، ج ۱، ص ۲۱۱، ح ۳۳۶۳.
۱۱. سنن ترمذی، ج ۵، ص ۶۶۴، ح ۳۷۸۹؛ مستدرک حاکم، ۳، ص ۱۵۰.
۱۲. امام حسین(ع) از تاریخ دمشق، ج ۹۱، ص ۱۲۶.
۱۳. کافی، ج۸، ص ۱۱۲، ح ۹۸.
۱۴. کنز العمال، ج ۱۲، ص ۱۰۵، ح ۳۴۲۰۶؛ در المنثور، ج ۶، ص ۷.
۱۵. المحاسن، ج ۱، ص ۲۴۷، ح ۴۶۱.
۱۶. نورالابصار، ص ۱۲۷؛ کافی، ج ۲، ص ۴۶، ح ۳.
۱۷. المعجم الکبیر، ج۷، ص ۸۶، ح۶۴۱۶؛ امالی صدوق، ص ۲۷۴، ح ۹.
۱۸. ترجمه امام علی(ع) از تاریخ دمشق، ج ۲، ص ۲۲۵، ح ۷۳۰.
