موعود پایگاه اینترنتی موعود
از عبداللهبن عباس نقل شده است که گفت: رسول‌خدا(صلی الله علیه و آله) فرمودند:… ای گروه مردم! همانا علی تقسیم‌کننده جهنم (نار) است؛ کسی‌که یاور و دوست او باشد، وارد آتش نخواهد شد و کسی‌که دشمن او باشد، از آن نجات نخواهد یافت. همانا او تقسیم‌کننده بهشت است؛ کسی‌که دشمن او باشد، وارد آن نخواهد شد و کسی‌که دوست او باشد، از آن محروم نخواهد شد.
این عبارت در احادیث زیادی از وجود مقدس رسول‌خدا(صلی الله علیه و آله) در شأن حضرت علی(علیه السلام) نقل شده است:
اصل احادیث از منابع شیعه
عن عبداللهبن عباس قال: قال رسول‌الله(صلی الله علیه و آله):… معاشر‌الناس، إنّ علیّا قسیم‌النار، لا یدخل‌النار ولیّ له، ولا ینجو منها عدوّ له، إنه قسیم‌الجنّه، لا یدخلها عدوّ له، ولا یزحزح عنها ولی له. امالی شیخ صدوق/۸۳، به سند دیگر خصال، شیخ صدوق، /۴۹۶
از عبداللهبن عباس نقل شده است که گفت: رسول‌خدا(صلی الله علیه و آله) فرمودند:… ای گروه مردم! همانا علی تقسیم‌کننده جهنم (نار) است؛ کسی‌که یاور و دوست او باشد، وارد آتش نخواهد شد و کسی‌که دشمن او باشد، از آن نجات نخواهد یافت. همانا او تقسیم‌کننده بهشت است؛ کسی‌که دشمن او باشد، وارد آن نخواهد شد و کسی‌که دوست او باشد، از آن محروم نخواهد شد.
قال علی‌بن موسی‌الرضا، قال رسول‌الله(صلی الله علیه و آله): یا علیّ انّک قسیم‌الجنّه والنار. عیون اخبار‌الرضا/۱/۳۰.
حضرت علی‌بن موسی‌الرضا فرمودند: رسول‌خدا(صلی الله علیه و آله) فرمودند: ای علی! همانا تو تقسیم‌کننده بهشت و جهنم هستی.
عن سلیمان‌بن خالد، عن ابی‌عبد‌الله جعفر‌بن محمد‌الصادق، عن آبائه علیهم‌السلام قال: قال رسول‌الله(صلی الله علیه و آله) لعلی(علیه السلام) :… یا علی أنت قسیم‌الجنه والنار، لا یدخل‌الجنه إلا من عرفک وعرفته، ولا یدخل‌النار إلا من أنکرک وأنکرته. امالی شیخ مفید/۲۱۳
از سلیمان‌بن خالد از امام صادق(علیه السلام) (و آن‌حضرت) از پدرانشان از رسول‌خدا(صلی الله علیه و آله) (نقل کرده‌اند، که آن‌حضرت) به حضرت علی(علیه السلام) فرمودند:… ای علی تو قسمت‌کننده بهشت و دوزخی؛ وارد بهشت نمی‌شود، مگر کسی که او تو را و تو او را بشناسی (جزو شیعیان واقعی تو باشد) و وارد دوزخ نمی‌شود، مگر کسی که تو را انکار کند و تو او را انکار کنی.
این روایت به چند صورت قسیم‌النار والجنه، قسیم‌النار، قسیم‌الجنه والنار، السلام‌علیک یا قسیم‌النار والجنه، در منابع ذیل آمده است:
الکافی کلینی/۴/۵۷۰، معانی‌الاخبار شیخ صدوق/۲۰۶، تهذیب‌الاحکام شیخ طوسی/۶/۲۹، روضه‌الواعظین فتال نیشابوری/۱۰۰و ۱۱۸، المسترشد طبری شیعی/۲۶۴، امالی شیخ مفید/۲۱۳، امالی شیخ طوسی/۳۰۵ و ۶۲۹، احتجاج طبرسی/۱/۲۰۹و ۳۴۱، مناقب ابنشهرآشوب/۲/۸ و/۳/۲۸، الطرائف سید‌بن طاووس/۷۶، مدینه‌المعاجز/۱/۲۸۰
روایت از منابع اهل سنت
این روایت در بسیاری از منابع اهل سنت نقل شده است و اگر چه برخی از متعصبین سعی در تضعیف این روایت کرده‌اند، اما جایی که این روایت در کتب لغت نیز راه پیدا می‌کند و به اسناد متعدد در کتب معتبر اهل سنت نقل می‌شود، دیگر اشکال بهانه‌جویان جایی ندارد. اکنون به برخی از نقل‌ها در منابع اهل سنت اشاره می‌کنیم:
عن علی رضی‌الله‌تعالى‌عنه أنا قسیم‌النار. الفایق فی غریب‌الحدیث جارالله زمخشری/۳/۹۷
از حضرت علی(علیه السلام) (نقل شده که) فرمودند: من تقسیم‌کننده دوزخ هستم.
وروى أیضا عن‌الأعمش عن موسى‌بن طریف، عن عبایه، قال سمعت علیّاً (علیه السلام)، وهو یقول: أنا قسیم‌النار. شرح نهج‌البلاغه ابن‌ابی‌الحدید/۲/۲۶۰ و /۱۹/۱۴۰.
و همچنین روایت شده است از اعمش از موسی‌بن طریف از عبایه، که گفت: از علی(علیه السلام) شنیدم، در حالی‌که می‌فرمود: من تقسیم‌کننده دوزخ هستم.
عن عبایه عن علی قال: أنا قسیم‌النار، إذا کان یوم‌القیامه قلت هذا لک و هذا لی.
البدایه و‌النهایه/۷/۳۹۲. از حضرت علی(علیه السلام) نقل شده است که فرمودند: من قسمت‌کننده دوزخم، زمانی که روز قیامت فرا رسد، می‌گویم (به آتش ) این (شخص) برای تو و این (شخص) برای من.
همچنین غریب‌الحدیث، /۱، /۳۷۷، النهایه فی غریب‌الحدیث، /۴، /۶۱ و‌المناقب، خوارزمی، /۴۱ و کنزالعمال متقی هندی/۱۳/۱۵۲، تاریخ مدینه دمشق/۴۲/۲۹۸.
دلیل این نامگذاری
برخی از روایات، علت این نامگذاری را ذکر کرده‌اند که به دو روایت اکتفا می‌شود: حدثنا أحمد‌بن‌الحسن‌القطان قال: حدثنا أحمد‌بن یحیى‌بن زکریا أبو‌العباس‌القطان قال: حدثنا محمد‌بن إسماعیل‌البرمکی قال: حدثنا عبداللهبن داهر قال: حدثنا أبی، عن محمد‌بن سنان عن‌المفضل‌بن عمر قال: قلت لأبی عبد‌الله جعفر‌بن محمد‌الصادق (علیه السلام) لم صار أمیر‌المؤمنین علی‌بن ابی‌طالب قسیم‌الجنه والنار؟ قال: لان حبه إیمان وبغضه کفر، وإنما خلقت‌الجنه لأهل‌الایمان، وخلقت‌النار لأهل‌الکفر، فهو(علیه السلام) قسیم‌الجنه والنار، لهذه‌العله فالجنه لا یدخلها إلا أهل محبته، والنار لا یدخلها إلا أهل بغضه. علل‌الشرایع/۱/۱۶۲
از مفضل‌بن عمر نقل شده است که گفت به امام صادق(علیه السلام) عرض کردم به چه علت به امیرالمومنین علی‌بن ابی‌طالب (علیه السلام) قسیم‌الجنه والنار گفته شده است؟ حضرت فرمودند: به خاطر این‌که دوست داشتن او ایمان و دشمن داشتن او کفر است، و همانا بهشت برای اهل ایمان آفریده شده است و نار برای اهل کفر خلق شده است. بنابراین، حضرت علی(علیه السلام) به این علت قسیم‌الجنه والنار است؛ پس در بهشت وارد نمی‌شود مگر اهل محبت و دوستی با او؛ و وارد آتش نمی‌شود مگر اهل دشمنی با او.
همچنین در روایت دیگری از امام رضا(علیه السلام) آمده است: حدثنا تمیم‌بن عبداللهبن تمیم‌القرشی قال: حدثنی ابی‌عن أحمد‌بن علی‌الأنصاری عن أبی‌الصلت‌الهروی قال: قال‌المأمون یوماً للرضا(علیه السلام) یا أبا‌الحسن أخبرنی عن جدک أمیر‌المؤمنین بأی وجه هو قسیم‌الجنه والنار وبأی معنى فقد کثر فکری فی ذلک؟ فقال له‌الرضا(علیه السلام) : … ألم ترو عن أبیک عن آبائه عن عبداللهبن عباس أنه قال: سمعت رسول‌الله(صلی الله علیه و آله) یقول: حب علی إیمان و بغضه کفر؟ فقال: بلى فقال‌الرضا(علیه السلام) : فقسمه‌الجنه والنار إذا کانت على حبه و بغضه فهو قسیم‌الجنه والنار. عیون اخبار‌الرضا/۱/۹۲.
اباصلت هروی نقل کرده است که روزی مامون به امام رضا(علیه السلام) گفت: یا اباالحسن! ما را از پدرت امیرالمومنین آگاه ساز که به چه علت قسیم‌الجنه والنار خوانده شده است و این به چه معنا است که این مطلب فکر مرا مشغول ساخته است؟ پس امام رضا(علیه السلام) به او فرمودند: … آیا تو از پدرت و او از پدرانش از ابن‌عباس از رسول خدا(صلی الله علیه و آله) نقل نکردید که گفت از رسول‌خدا شنیدم می‌فرمایند: حبّ علی ایمان و دشمنی با علی کفر است؟ مأمون پاسخ داد: آری.
حضرت فرمودند: پس تقسیم می‌کند بهشت و دوزخ را زمانی که ایمان و کفر بر اساس حب و بغض او باشد، پس بنابراین او قسیم‌الجنه والنار است.
قسیم‌الجنه والنار در شعر شاعران
شاعران زیادی در طول قرون متمادی از این روایت در شعر خود استفاده کرده‌اند که به برخی اشاره می‌شود:
قسیم‌النار ذو خیر وخیر یخلصنا‌الغداه من‌السعیر
فکان محمد فی‌الدین شمسا علی بعد کالبدر‌المنیر
خاتمه‌المستدرک میرزای نوری/۳/۸۰
علی(علیه السلام) تقسیم‌کننده دوزخ صاحب خیر است و چه خوب است که فردای قیامت از جهنم نجات می‌یابیم.
پس حضرت محمد(صلی الله علیه و آله) در دین خورشید است و بعد از ایشان، علی مثل ماه درخشنده است.
قال‌البشنوی: فمدینه‌العلم التی هو بابها أضحى قسیم‌النار یوم مآبه
فعدوه أشقى‌البریه فی لضى وولیه‌المحبوب یوم حسابه
مناقب ابنشهرآشوب/۱/۳۱۴
پس شهر علمی‌که او در آن است، روشن است که تقسیم‌کننده دوزخ روز بازگشت او خواهد بود.
پس دشمن او شقی‌ترین خلق در قیامت است و دوست او مورد محبت در روز حسابرسی است.
قال عمار‌بن تغلبه: علی حبه جنه قسیم‌النار والجنه
وصی‌المصطفى حقا إمام‌الانس والجنه.
مدینه‌المعاجز علامه بحرانی، /۱، /۲۶۰
حب علی‌بن ابی‌طالب سپر از آتش است و او تقسیم‌کننده جهنم و بهشت است.
و او جانشین و وصی به حق حضرت محمد مصطفی(صلی الله علیه و آله) است و او پیشوای جن و انس است.
منبع: مؤسسه تحقیقاتی حضرت ولی‌عصر (عج)
