موعود پایگاه اینترنتی موعود
سنت پس از قرآن، دومین منبع شناخت دین به شمار می آید که تبیین و تفسیر کلیات قرآن را بر عهده دارد. اگر آموزه های قرآن را بر اساس روایت نبوی «إنّما العلم ثلاثه؛ آیه محکمه، أو فریضه عادله، أو سنه قائمه»[۱] علم بر سه دسته است:
نشانه ای استوار، یا واجبی میانه، یا سنتی برپا. اگر بخواهیم آن را به سه بخش اساسی عقائد، اخلاق و احکام تقسیم کنیم، نقش بسیار مهم به عهده «سنت» است که دیدگاه های اسلام را در این سه بخش به طور تفصیل بیان می‌کند.
آنچه از پیامبر اکرم ـ صلّی الله علیه و آله ـ به صورت گفتار ایشان به ما رسیده حدیث نامیده می‌شود، و مطلبی به عنوان اولین حدیث، در منابع روایی یافت نشد؛ منتهی از پیامبر اکرم ـ صلّی الله علیه و آله ـ کلماتی با عنوان «اولین» نقل شده است که در اینجا به بعضی از آن کلمات اشاره می‌شود:
۱ـ اولین کلام ایشان، قبل از سن دو سالگی و اول زبان باز کردن؛ (درباره توحید):
«لا اله الا الله، قدوساً، قدوساً قد نامت العیون، و الرّحمن لاتاخذه سنه و لانوم»؛ معبودی جز خدای یگانه نیست. پاک است، پاک است، به تحقیق همه چشمها در خوابند در حالی که خدای رحمان را هیچ گاه خواب سبک و سنگین او را فرا نمیگیرد.[۲]این کلام را جناب خانم «حلیمه» دایه آن حضرت از ایشان نقل کرده‌اند، در حالی که شب بود و همه خوابیده بودند.
۲ـ اولین کلام، بعد از مبعوث شدن به پیامبری؛ (درباره توحید و نبوت):
خطاب به حضرت خدیجه فرمودند: «قولی لا اله الا الله محمد رسول الله؛ [۳] بگو: لا اله الا لله و محمد ـ صلّی الله علیه و آله ـ رسول الله»
۳ـ اولین کلام، بعد از اظهار و تبلیغ علنی اسلام. (درباره توحید و نبوت و ترک شرک):
«یا معشر قریش! یا معشر العرب! ادعوکم الی شهاده أن لا اله الا الله و أنّی رسول الله، و آمرکم بخلع الأنداد و ألاصنام.[۴]ای گروه قریش! ای گروه عرب! شما را دعوت می‌کنم به شهادت دادن به اینکه معبودی جز خدای یگانه نیست، و اینکه من رسول خدا هستم، و شما را امر می‌کنم به اینکه؛ برای خدا مثل و مانند قایل نشوید، و همه و بتها را به دور بریزید (شرک نورزید).
۴ـ اولین خطبه ای که (در نماز جمعه) ایراد فرموده‌اند: (در ستایش خداوند متعال و… ):
«الحمدلله، أحمده و استعینه و استغفره و استهدیه[۵] و… » تمام ستایش ها مخصوص خداست، من او را سپاس می‌گویم و از او طلب یاری و و طلب آمرزش و هدایت می‌کنم….
۵ـ اولین کلامی‌که هنگام وارد شدن به شهر مدینه (هنگام هجرت) فرمودند: «ایّها النّاس! اطعموا الطعام! و افشوا السلام! و صلوا الارحام! و صلّوا باللیل و النّاس ینام! تدخلوا الجنه بسلام»؛ [۶] ای مردم! (به فقیران) اطعام کنید! و سلام را در بین جامعه گسترش بدهید! (به همدیگر سلام کنید) و صله رحم انجام دهید، در شب نماز بخوانید؛ در حالی که مردم همه در خوابند تا با سلامتی وارد بهشت شوید. که در اینجا حضرت روی مسائل اخلاقی تاکید کرده‌اند.
توجه! از آنجایی که پیامبر ـ صلّی الله علیه و آله ـ قبل از بعثت هم معصوم می‌باشد؛ فلذا کلام ایشان در سن طفولیت نیز قابل استناد خواهد بود.
منابع
[۱] . ر.ک: محمد بن یعقوب کلینی، اصول کافی، تحقیق علی اکبر غفاری، دارالکتب الاسلامیه، چاپ سوم، ۱۳۸۸ق، ج۱، ص۳۲، ح۱؛ برای آگاهی بیشتر از تبیین این روایت ر.ک: شرح اصول کافی از صدرالمتالهین، ج۲، ص۳۷.[۲] . ر.ک: مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، بیروت، موسسه الوفاء، ۱۴۰۴ق، ج۱۵، ص۳۹۱.
[۳] . ر.ک: محمد بن شهر آشوب، المناقب، قم، انتشارات علامه، ۱۳۷۹ق، ج۱، ص۴۶.
[۴] . ر.ک: بحارالانوار، همان، ج۱۸، ص۱۸۰.
[۵] . ر.ک: ابی هلال، الاوائل، بیروت، دارالکتب العلمیه، چاپ اول، ۱۴۰۷ق، ص۷۶.
[۶] . ر.ک: الاوائل، همان، ص۸۱.
