موعود پایگاه اینترنتی موعود
واقعیت این است که در دنیای امروز که عصر اطلاعات و نبرد اندیشه‌ها و مغزهاست و انسان با انبوه فزاینده اطلاعات اعم از کتاب، مجله، روزنامه و… مواجه است، نمی‌توان با همان روش‌های قدیمی پیش رفت.
هفته‌ای که در آن قرار داریم، هفته کتاب و کتابخوانی نامگذاری شده است. آمارها گویای پایین بودن سرانه مطالعه ایرانی‌ها در سال‌های اخیر است. کارشناسان دلایل گوناگونی را در کاهش مطالعه مردم کشورمان دخیل می‌دانند که این عوامل از کمبود زیرساخت‌های لازم تا دلایل تکنولوژیک و شفاهی شدن رسانه‌ها و متون انتقال اطلاعات را در برمی‌گیرد. آمارها نیز حاکی از کاهش میزان مطالعه در کشورمان است و در ایران آمارهای متعددی اعلام شده که از دو دقیقه تا ۷۶ دقیقه متغیر است. این درحالی است که آمارها نشان می‌دهد سرانه مطالعه در دنیا بالاتر از این میزان است.
آنطور که بررسی‌ها نشان می‌دهد ژاپنی‌ها ۹۰ دقیقه، مردم انگلستان۵۵دقیقه، آمریکایی‌ها ۲۰ دقیقه و مردم مالزی ۵۵ دقیقه در روز مطالعه می‌کنند. اما با پیگیری استنادهای این دقایق به منبع موثقی نمی‌توان رسید. در واقع این آمار و ارقام اعلام‌شده در خبرگزاری‌های مختلف بیشتر جنبهٔ ژورنالیستی داشته و از پایه علمی محکمی‌برخوردار نیستند. یکی از منابع موثقی که می‌توان درباره شیوه گذران وقت مردم از آن استفاده کرد و میزان زمان اختصاص داده شده برای مطالعه را استخراج کرد، مرکز بین‌المللی مطالعات گذران وقت است. بر اساس تحقیقی که این مرکز در سال ۲۰۱۰ در ۲۲ کشور انجام داده است، بیشترین زمان اختصاص داده شده برای مطالعه در بین مردم جهان مربوط به کشور فنلاند با ۴۴ دقیقه در روز است.
تعریف سرانه مطالعه چیست؟
عام‌ترین تعریف از سرانه مطالعه میانگین مدت زمان مطالعه یک نفر در یک شبانه‌روز است اما، همیشه این تعریف صادق نیست و می‌توان به جای مدت زمان از تعداد کتاب‌های خوانده شده یا تعداد صفحات خوانده شده در طول روز نیز برای تعریف سرانه مطالعه بهره جست. در ساده‌ترین حالت می‌توان میزان مطالعه همه افراد یک جامعه را با هم جمع و بر تعداد افراد آن جامعه و تعداد روزهای درنظر گرفته شده تقسیم کرد. برای اندازه‌گیری، متوسط مطالعه در یک جامعه آماری را محاسبه کرده و به تمام جامعه تعمیم می‌دهند. البته عوامل دیگری نیز همچون تیراژ کتاب‌ها بر اندازه‌گیری سرانه مطالعه اثر دارد. پایین بودن سرانه مطالعه بر تولیدات فرهنگی و نویسندگان نیز به‌صورت عرضه و تقاضا اثر می‌گذارد. یکی از عوامل کاهش مطالعه در ایران سیاست‌های فرهنگی دولت‌ها عنوان می‌شود. همچنین عدم احساس نیاز به مطالعه در ایران از جمله عوامل پایین بودن سرانه مطالعه عنوان می‌شود. از سوی دیگر، گفته می‌شود عادت تاریخی ایرانیان به ادبیات شفاهی است.
روش‌های مطالعه نیز در این میان موثر است و مطالعه نیز همانند انجام هر کار یا فعالیت دیگر، نیازمند استفاده از روش درست است. واقعیت این است که در دنیای امروز که عصر اطلاعات و نبرد اندیشه‌ها و مغزهاست و انسان با انبوه فزاینده اطلاعات اعم از کتاب، مجله، روزنامه و… مواجه است، نمی‌توان با همان روش‌های قدیمی پیش رفت. رسانه‌های جمعی یا عمومی و به تعبیر دیگر وسایل ارتباط جمعی اصطلاح فارسی شده واژه لاتین«Medium» است که جمع آن«Media» است و منظور از آن دسته‌ای از وسایل هستند که مورد توجه تعداد کثیری هستند و از تمدن‌های جدید به‌وجود آمده‌اند. البته رسانه در این تعریف به‌طور کامل معرفی نشده است زیرا، وسایلی که مورد توجه تعداد کثیری باشد و در تمدن جدید به وجود آمده باشد محدود و منحصر به وسایل ارتباط جمعی نیست. از این‌رو باید به تعریفی دقیق‌تر پرداخت. رسانه به معنی هر وسیله‌ای است که انتقال‌دهنده فرهنگ‌ها و افکار عده‌ای باشد و اکنون آنچه مصداق این تعریف است وسایلی همانند روزنامه‌ها، مجلات، رادیو، تلویزیون، ماهواره، اینترنت، CDها، ویدئو و… هستند.
شیوه‌های مطالعه در عصر ارتباطات
در عصر جدید که عصر ارتباطات و اطلاعات نام گرفته است دیگر مطالعه فقط شامل متون مکتوب نیست و خواندن آثار مکتوب در سال‌های اخیر با موانع جدیدی رو‌به‌رو شده است. از مشکلات چاپ و نشر کتاب‌ها و عرضه آن به بازار گرفته تا مشکلات اقتصادی در عصر جدید برای خرید کتاب و کمبود وقت موجب شده است که افراد به خرید اینترنتی کتاب‌ها و اطلاعات و ذخیره آنها به صورت فایل در رایانه شخصی علاقه بیشتری نشان بدهند و از سوی دیگر فراگیرشدن شبکه‌های اجتماعی در دنیای مجازی و ترجیح دادن رسانه‌های دیداری و شنیداری به رسانه‌های نوشتاری از سوی اغلب افراد به‌دلیل تاثیرگذاری بیشتر این رسانه‌ها سبب شده است که افراد وقت کمتری را به مطالعه کتاب یا روزنامه اختصاص دهند. به عبارت دیگر مطالعه در عصر جدید فقط شامل مطالعه کتاب و روزنامه نیست زیرا، با بمباران اطلاعاتی که در کل دنیا شاهد آن هستیم دریافت و انتقال اطلاعات در سده جدید درحال تجربه‌کردن یک تغییر بسیار اساسی است. بین سال‌های ۲۰۰۰ تا ۲۰۰۶ تعداد کاربران اینترنتی در ایران به بیش از ۳۱۰۰ درصد افزایش یافته است و درحال حاضر به بیش از ۴۵ میلیون نفر بالغ می‌شود. با این توضیح مقدماتی باید گفت مطالعه در ایران می‌تواند به صورت اینترنتی و در فضای مجازی صورت پذیرد بی‌آنکه، بتوان آمار دقیقی از این مطالعه به‌دست آورد زیرا علاوه بر انتشار اینترنتی تمام کتاب‌ها و روزنامه‌ها و مجلات و دسترسی آسان همگانی به آن بدون صرف هزینه‌های گزاف، انتشار اطلاعات از سوی شبکه‌های اجتماعی ومجازی کار انتقال اطلاعات را سریع‌تر می‌کند تا جایی که گفته می‌شود در عصر جدید انسان‌ها در بمباران اطلاعاتی و ارتباطی قرار دارند.
کتاب ماندگار است
دیجیتالی شدن فضای رسانه‌ها تبعات منفی نیز با خود به همراه دارد. روانشناسان معتقدند امکان پردازش اطلاعات از طریق کتاب با توجه به درگیر شدن هر دو نیمکره راست و چپ مغزی بیشتر است. در پردازش بصری اطلاعات می‌توان با یک دکمه محتوای متن را تغییر داد درحالی که کتاب جاودانی و ماندگار است. حسن عشایری، استاد دانشگاه در این زمینه به آرمان می‌گوید: نباید دیجیتالی شدن رسانه‌ها سبب شود تا کتاب و رسانه‌های مکتوب دیگر مورد غفلت قرار گیرد. کتاب امکان برقراری روابط ادراکی پیچیده‌تری را نسبت به فضای مجازی ایجاد می‌کند. جامعه‌شناسان و اساتید علم جامعه‌شناسی کاهش سرانه مطالعه را از دیدگاه جامعه‌پذیری و نقش فرهنگ در بالابردن این مشکل تبیین می‌کنند. یک جامعه‌شناس و استاد دانشگاه معتقد است: در عصر جدید با گشوده شدن درهای اطلاعاتی به روی همه و از بین رفتن تمام مرزها و محدودیت‌ها در این زمینه نمی‌توان به‌طور یقین گفت میزان مطالعه در ایران پایین است زیرا، شیوه مطالعه تغییر کرده است و بیشتر مطالعه در فضای مجازی و از طریق مطالعه سایت‌ها و وبلاگ‌ها صورت می‌پذیرد.عالیه شکربیگی در گفت‌وگو با آرمان می‌گوید: بر اساس بررسی‌های اجتماعی صورت پذیرفته مشخص شده است فرهنگ کتاب و کتابخوانی در میان مردم ما چندان جا نیفتاده که این مساله به ریشه‌های تربیتی و آموزشی افراد مربوط می‌شود که لازم است در جریان رشد هر فرد و از طریق مدرسه و تعاملات روزمره افراد لزوم مطالعه و اختصاص دادن ساعتی از روز به آن درونی گردد که مدرسه و والدین در این زمینه تاثیرگذارند.
