موعود پایگاه اینترنتی موعود
یکی از جلوه‌های زیبای ظهور و ایجاد حکومت جهانی امام مهدی(عج)، نابودی و محو جاهلیّت و تاریکی‌های وحشتزای نادانی و سفاهت بشر است. جاهلیّت و بی‌خردی‌ای که در طول قرون و اعصار، گاهی به نام علم و عقلانیّت، مقام والای انسانی را از اوج ملکوت به حضیض پست‌ترین مراتب حیوانی کشانده است.
بخش دوم: اندیشه مهدوی
اسماعیل حاجیان
یکی از جلوه‌های زیبای ظهور و ایجاد حکومت جهانی امام مهدی(عج)، نابودی و محو جاهلیّت و تاریکی‌های وحشتزای نادانی و سفاهت بشر است. جاهلیّت و بی‌خردی‌ای که در طول قرون و اعصار، گاهی به نام علم و عقلانیّت، مقام والای انسانی را از اوج ملکوت به حضیض پست‌ترین مراتب حیوانی کشانده است.
بر اساس بشارت‌های قرآن و معصومان(ع) آن حجّت حق جلوه‌گری می‌کند تا زشت‌ترین جلوه‌های نادانی و سفاهت قرون و اعصار را در هم شکند و با جلوه نورانی خویش، دنیایی پر از علم و عقل، حکمت، صفا و صمیمیّت به وجود آورد.
پیرامون جاهلیّت ستیزی حضرت مهدی(عج) احادیث و روایات فراوانی مطرح شده که به نقل دو روایت اکتفا می‌کنیم.
۱. از امام باقر(ع) پرسیدند: هرگاه قائم قیام کند با چه روشی با مردم رفتار می‌کند؟ حضرت فرمودند:
«به سیره و روشی که رسول خدا عمل می‌کرد، تا اسلام را پیروز گرداند.» راوی پرسید: سیره رسول الله(ص) چگونه بود؟ حضرت می‌فرماید: «آنچه را که در جاهلیّت بود، باطل کرد و با مردم به شیوه عدل مواجه شد. همچنین امام عصر(عج) زمانی که قیام کند؛ آنچه را که در عصر جاهلیّت و آرامش و تن آسایی در اختیار مردم بود، باطل می‌کند و با مردم به عدل رفتار می‌کند.»
«به سیره و روشی که رسول خدا عمل می‌کرد، تا اسلام را پیروز گرداند.» راوی پرسید: سیره رسول الله(ص) چگونه بود؟ حضرت می‌فرماید: «آنچه را که در جاهلیّت بود، باطل کرد و با مردم به شیوه عدل مواجه شد. همچنین امام عصر(عج) زمانی که قیام کند؛ آنچه را که در عصر جاهلیّت و آرامش و تن آسایی در اختیار مردم بود، باطل می‌کند و با مردم به عدل رفتار می‌کند.»
۲. از امام صادق(ع) در مورد سیره امام مهدی(عج) سوال کردند؟ حضرت فرمودند:
«آنچه را که رسول الله (ص) انجام داد، انجام می‌دهد و آنچه را که رسول‌الله(ص) از آثار و شیوه‌های جاهلی نابود کرد؛ نابود می‌کند و اسلام را تجدید حیات می‌بخشد.»
یک پرسش اساسی و مهم: با توجّه به حاکمیّت سلطه و قدرت‌های استکباری بر جهان امروز و با توجّه به سیطره عظیم امپریالیسم خبری بر شرق و غرب عالم و با عنایت به گسترش فساد و ظلم در گیتی؛ آیا امیدی به نجات انسان از جاهلیّت قرون و اعصار هست؟ آیا صبح صادقی برای انسان سرگردان در ظلمات وجود دارد؟ آیا پنجره‌ای به سوی نور و بهار و سرسبزی دنیای آفت زده، باز می‌شود؟
«آنچه را که رسول الله (ص) انجام داد، انجام می‌دهد و آنچه را که رسول‌الله(ص) از آثار و شیوه‌های جاهلی نابود کرد؛ نابود می‌کند و اسلام را تجدید حیات می‌بخشد.»
یک پرسش اساسی و مهم: با توجّه به حاکمیّت سلطه و قدرت‌های استکباری بر جهان امروز و با توجّه به سیطره عظیم امپریالیسم خبری بر شرق و غرب عالم و با عنایت به گسترش فساد و ظلم در گیتی؛ آیا امیدی به نجات انسان از جاهلیّت قرون و اعصار هست؟ آیا صبح صادقی برای انسان سرگردان در ظلمات وجود دارد؟ آیا پنجره‌ای به سوی نور و بهار و سرسبزی دنیای آفت زده، باز می‌شود؟
آری، نه تنها امیدی هست، بلکه این اراده خدا۱ و وعده حتمی۲ اوست که:
یوسف گم گشته باز آید به کنعان غم مخور
کلبه احزان شود روزی گلستان غم مخور
امّا چگونه؟
یوسف گم گشته باز آید به کنعان غم مخور
کلبه احزان شود روزی گلستان غم مخور
امّا چگونه؟
در ابتدای سخن گفتیم: امام مهدی(عج) شیوه‌های جاهلی بشر را از میان می‌برد، آن چنان که پیامبر اکرم(ص) جاهلیّت زمان خویش را نابود فرمود. توجّه به چند فراز، این مطلب را روشن‌تر می‌کند.
۱. از نشانه‌های اصلی و مهمّ عصر جاهلیّت؛ نشناختن و نداشتن رهبر و امام شایسته و معصوم است. در حالی‌که اوّلین شاخصه حکومت مهدوی؛ امامت و رهبری امام معصوم(حضرت مهدی(ع)) است.
رهبری حکومت واحد جهانی را خدای متعال بر عهده بنده صالح خود، حضرت حجّت بن الحسن(عج) قرار داده و او یگانه انسان روی زمین است که امروز خدای متعال معصوم بودن او را امضا فرموده است. اوست که از هر گونه لغزش و آلودگی، اشتباه کاری و خطا برکنار است.
امام رضا(ع) در دعایی که به یونس بن عبدالرّحمن تعلیم فرمودند، در فرازهایی از آن، می‌فرمایند:
«خدایا همانا او (مهدی (عج)) بنده توست که او را برای خودت خالص فرموده‌ای و بر غیبت و پنهانی خویش برگزیده‌ای و او را از هر گناه دور داشته‌ای و از هر عیب و نقصی در امان قرار داده‌ای و از هر پلیدی پاکش فرموده‌ای و از هر آلودگی سالم داشته‌ای.»3
امام مهدی(عج) با چنین مشخّصه ممتازی (عصمت) دست همه قدرتمندان و زورمندان فاسد که دنیا را به جهل و فساد و تباهی کشانده‌اند، کوتاه می‌کند؛
۲. او می‌آید تا دانش و بینش انسان به جاهلیّت کشیده شده را، به اوج برساند. او از نظر دانش و بینش همتای جدّش علیّ بن ابی طالب(ع) است و دانش‌های علوی در سینه او موج می‌زند. او گنجینه دانش الهی در زمین است و تمام علوم پیامبران گذشته به حضرتش به ارث رسیده است. او به همه زوایای این جهان گسترده، آگاهی دارد. راه‌های آسمان را به گونه‌ای می‌شناسد که دانشمندان امروزی، حتّی به اسرار زمینی آن، آگاهی ندارند.
امام باقر(ع) می‌فرماید:
«آنگاه که قائم ما قیام کند، خداوند دستش را بر سر بندگان خواهد گذاشت. عقل‌های آنها را جمع و تفکّرشان را کامل خواهد کرد.» 4
«آنگاه که قائم ما قیام کند، خداوند دستش را بر سر بندگان خواهد گذاشت. عقل‌های آنها را جمع و تفکّرشان را کامل خواهد کرد.» 4
و از امام سجّاد(ع) نقل شده که فرمودند:
«علم ۲۷ حرف است. آنچه پیامبران آوردند و برای مردم آشکار ساختند؛ تنها دو حرف بوده است و مردم تا به امروز، جز آن دو حرف را نشناخته‌اند. هنگامی‌که قائم ما قیام کند، ۲۵ حرف دیگر را آشکار می‌کند و در بین مردم بسط می‌دهد و بر آن دو حرف گذشته، می‌افزاید و ۲۷ حرف را می‌پراکند.»؛ ۵
«علم ۲۷ حرف است. آنچه پیامبران آوردند و برای مردم آشکار ساختند؛ تنها دو حرف بوده است و مردم تا به امروز، جز آن دو حرف را نشناخته‌اند. هنگامی‌که قائم ما قیام کند، ۲۵ حرف دیگر را آشکار می‌کند و در بین مردم بسط می‌دهد و بر آن دو حرف گذشته، می‌افزاید و ۲۷ حرف را می‌پراکند.»؛ ۵
۳. برای از بین بردن همه آثار جاهلیّت قرون و اعصار، یاران امام مهدی(عج) با او این چنین بیعت می‌کنند:
«هرگز دزدی نکنند. زنا نکنند. مسلمانی را دشنام ندهند. خون کسی را به ناحق نریزند. به آبروی کسی لطمه نزنند. به خانه کسی هجوم نبرند. کسی را به ناحق نزنند. طلا، نقره، گندم و جو ذخیره نکنند. مال یتیم را نخورند. مشروب نخورند. حریر و خز نپوشند. در برابر سیم و زر سر فرود نیاورند. راه را بر کسی نبندند. راه را ناامن نکنند. گرد هم‌جنس بازی نگردند. به کم قناعت کنند. طرفدار پاکی باشند. از پلیدی گریزان باشند. به نیکی فرمان دهند و از زشتی‌ها باز دارند…»6
«هرگز دزدی نکنند. زنا نکنند. مسلمانی را دشنام ندهند. خون کسی را به ناحق نریزند. به آبروی کسی لطمه نزنند. به خانه کسی هجوم نبرند. کسی را به ناحق نزنند. طلا، نقره، گندم و جو ذخیره نکنند. مال یتیم را نخورند. مشروب نخورند. حریر و خز نپوشند. در برابر سیم و زر سر فرود نیاورند. راه را بر کسی نبندند. راه را ناامن نکنند. گرد هم‌جنس بازی نگردند. به کم قناعت کنند. طرفدار پاکی باشند. از پلیدی گریزان باشند. به نیکی فرمان دهند و از زشتی‌ها باز دارند…»6
امام مهدی(عج) نیز در حقّ خود تعهّد می‌کند که:
«از راه آنها برود. جامه‌ای مثل جامه آنها بپوشد. مرکبی همانند مرکب آنها سوار شود.آن چنان که آنها می‌خواهند باشد. به کم راضی و قانع شود. زمین را به یاری خدا پر از عدالت کند، چنان که پر از ستم شده است. خدا را آن چنان که شایسته است، بپرستد. برای خود دربان و نگهبان اختیار نکند و …»؛ ۷
«از راه آنها برود. جامه‌ای مثل جامه آنها بپوشد. مرکبی همانند مرکب آنها سوار شود.آن چنان که آنها می‌خواهند باشد. به کم راضی و قانع شود. زمین را به یاری خدا پر از عدالت کند، چنان که پر از ستم شده است. خدا را آن چنان که شایسته است، بپرستد. برای خود دربان و نگهبان اختیار نکند و …»؛ ۷
۴. در طول تاریخ، عاملان اصلی انحرافات فکری و تحریف حقایق و دیگرگون کردن متون مذهبی سه گروه بوده‌اند:
گروه اوّل، روحانیون دنیادار و وابسته به حکومت‌های فاسد؛
گروه دوم، سرمایه داران و اشراف و به تعبیر قرآن مترفین؛
گروه سوم، حکومت‌های غیر اسلامی و به ظاهر اسلامی.
از دشوارترین مبارزات امام مهدی(عج) مبارزه با این گروه‌ها است. چون این مبارزه، مبارزه با همه ابعاد فکری ریشه‌دار در یک جامعه است، آن هم با چهره حق به خود گرفته.
امام علی(ع) درباره شیوه و رفتار امام زمان(عج) می‌فرماید:
«چون مهدی آید، هواپرستی را به خداپرستی بازگرداند، آنگاه که همه خداپرستی را به هواپرستی بازگردانده باشند. رأی‌ها، نظرها و افکار را به قرآن بازگرداند، آنگاه که قرآن را به رأی‌ها، نظرها و افکار خود بازگردانده باشند.»8
گروه اوّل، روحانیون دنیادار و وابسته به حکومت‌های فاسد؛
گروه دوم، سرمایه داران و اشراف و به تعبیر قرآن مترفین؛
گروه سوم، حکومت‌های غیر اسلامی و به ظاهر اسلامی.
از دشوارترین مبارزات امام مهدی(عج) مبارزه با این گروه‌ها است. چون این مبارزه، مبارزه با همه ابعاد فکری ریشه‌دار در یک جامعه است، آن هم با چهره حق به خود گرفته.
امام علی(ع) درباره شیوه و رفتار امام زمان(عج) می‌فرماید:
«چون مهدی آید، هواپرستی را به خداپرستی بازگرداند، آنگاه که همه خداپرستی را به هواپرستی بازگردانده باشند. رأی‌ها، نظرها و افکار را به قرآن بازگرداند، آنگاه که قرآن را به رأی‌ها، نظرها و افکار خود بازگردانده باشند.»8
و پیامبر اکرم(ص) می‌فرمایند:
«مردم را بر اساس دین و شریعت من برپا می‌دارد و آنها را به کتاب پروردگار بزرگ دعوت می‌کند.»9
«مردم را بر اساس دین و شریعت من برپا می‌دارد و آنها را به کتاب پروردگار بزرگ دعوت می‌کند.»9
در آن نهضت عظیم جهانی باز هم رسالت عظیم اسلام است که ملّت‌ها را از گرداب جهالت و سرگردانی نجات دهد و امام مهدی(عج) مجدّد اسلامِ راستینِ ضدّ جهل و نادانی خواهد بود؛
۵. امروز در جوامع انسانی امنیّت فردی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی به شدّت مورد هجوم واقع شده و سیر جنایات هر روز، رو به افزایش است. دوران قیام حضرت مهدی(عج) عصر بازگشت حق به صاحبان حقوق است، عصر نجات مظلوم از ظلم است، عصر رهایی بشر از دام تباهی است و عصر آزادی انسان از بند هرگونه پلیدی است.
امام حسن عسکری(ع) در سفارش‌های خویش به فرزندش حضرت مهدی(عج) می‌فرماید:
امام حسن عسکری(ع) در سفارش‌های خویش به فرزندش حضرت مهدی(عج) می‌فرماید:
«خداوند با دست تو کمر ستمگران را می‌شکند. شعائر دین را باز می‌گرداند. آفاق جهان را روشن می‌سازد و آرامش و صلح را از کران تا کران برقرار می‌کند… کودکی که در گهواره آرمیده، آرزو می‌کند که بتواند به سوی تو بشتابد. وحشیان صحرا آرزو می‌کنند که بتوانند به سویت راهی یابند. اقطار و اکناف جهان سبز و خرّم می‌شود. چهره دنیا خندان و قلّه‌های شرف و عظمت از تو شاداب و خرامان می‌گردد. شالوده حق استوار می‌شود و فراری‌های احکام دین به آشیانه‌های خود باز می‌گردد. ابرهای پیروزی، باران نصرت را سیل‌آسا بر تو فرو می‌ریزد. دشمنانت خوار و زبون و دوستانت عزیز و پیروز می‌شوند. در روی زمین از ستمگران جنایتکار و منکران طغیانگر و دشمنان تجاوزگر و مخالفان عنادگر احدی باقی نمی‌ماند. هر کسی به خدا توکّل کند خداوند او را بس است. خداوند امر خود را به پایان می‌رساند، که خداوند برای هر چیز، اندازه‌ای مقرّر فرموده است.»10
عصر جاهلیّت، عصر وحشت، خیانت، ناامنی، جنگ و خونریزی بود و امروز دنیای متمدّن، شاهد همه این جنایات است. امّا عصر نورانی حکومت مهدی(عج) عصر رهایی، امنیّت، آسایش، عدالت و دادگری است؛
۶. عصر جاهلیّت، عصر بی هویّتی و بردگی، زنده به گور شدن زنان و دختران، عصر به تاراج رفتن حیثیّت و شخصیّت واقعی زن، دوران تبرّج و وسیله کام‌جویی از این موجود برای مردان بود. در چنان روزگاری، پیامبر رحمت(ص) به فرمان پروردگار، دل‌های مأیوس آن ستمدیدگان را روشن ساخت و شخصیّت و هویّت واقعی زنان را به آنان بازگرداند.
اسوه‌های زیبای قرآنی از زنان بزرگ تاریخ (مریم، آسیه، هاجر و …) و حضور زنان بزرگی چون فاطمه(س) و خدیجه(س) و … در زمان صدر اسلام؛ آینه تمام نمای جلال و جمال حق در بینش اسلام است.
اسوه‌های زیبای قرآنی از زنان بزرگ تاریخ (مریم، آسیه، هاجر و …) و حضور زنان بزرگی چون فاطمه(س) و خدیجه(س) و … در زمان صدر اسلام؛ آینه تمام نمای جلال و جمال حق در بینش اسلام است.
زنان در دنیای امروز چنان که می‌دانیم وضعیت بهتری از عصر جاهلیّت ندارند. یکی از ثمرات قیام جهانی امام مهدی(عج) بازگرداندن هویّت و شخصیّت واقعی زن به او است. زنان در قیام و حکومت مهدی(عج) مقام و موقعیّت خاصّی دارند.
امام باقر(ع) می‌فرماید: «به خدا سوگند، سیصد و سیزده نفر می‌آیند که پنجاه نفر از این عدّه زن هستند و بدون هیچ قرار قبلی در مکّه کنار یکدیگر جمع خواهند شد. این است معنای آیه شریف: هر جا باشید خداوند همه شما را حاضر می‌کند؛ زیرا او بر هر کاری توانا است.»11
دسته دوم، چهارصد بانوی برگزیده هستند که خداوند آنان را برای حکومت جهانی حضرت ولیّ عصر(عج) در آسمان ذخیره کرده است و با ظهور آن حضرت، به همراه حضرت عیسی(ع) به زمین می‌آیند. پیامبر اکرم(ص) می‌فرماید:
«عیسی بن مریم به همراه هشتصد مرد و چهارصد زن از بهترین و شایسته‌ترین افراد روی زمین فرود خواهد آمد.»12
عدّه‌ای از زنان هم در رجعت باز خواهند گشت.
عدّه‌ای از زنان هم در رجعت باز خواهند گشت.
دوران بردگی، وحشت و استثمار زنان به پایان خواهد رسید و در عصر زیبای ظهور، به رشد و کمال خویش ادامه خواهند داد. امام باقر(ع) می‌فرماید:
«در آن دوران، حتّی زنی ناتوان از مشرق به سوی مغرب می‌رود و هیچ کس مانع او نمی‌شود.»13
همچنین از آن حضرت نقل شده است که، فرمودند:
«در آن دوران، حتّی زنی ناتوان از مشرق به سوی مغرب می‌رود و هیچ کس مانع او نمی‌شود.»13
همچنین از آن حضرت نقل شده است که، فرمودند:
«در آن زمان حکمت و دانش به ایشان ارزانی می‌شود، تا جایی که زنان در خانه خود به کتاب خدا و سنّت پیامبر(ص) حکم می‌کنند.»14
و اینها همه، نشانه مبارزه بی‌امان امام مهدی(عج) با آثار جاهلیّت انسان در طول قرون و اعصار است و به فراز بردن این موجود تا اوج ملکوت و بازگرداندن هویّت واقعی انسان به اوست.
اندیشه مهدویّت و منزلت شیعه
در ضمن تمام مباحث گذشته، از جاهلیّت نخستین تا جاهلیّت نوین، به این باور مهم رسیدیم که اعتقاد به مهدویّت در بینش تشیّع؛ یعنی مبارزه بی‌امان با جاهلیّت همه دوران‌های بشری و قیام مهدی(عج) یعنی نابودی کامل سفاهت و نادانی بشر.
و اینها همه، نشانه مبارزه بی‌امان امام مهدی(عج) با آثار جاهلیّت انسان در طول قرون و اعصار است و به فراز بردن این موجود تا اوج ملکوت و بازگرداندن هویّت واقعی انسان به اوست.
اندیشه مهدویّت و منزلت شیعه
در ضمن تمام مباحث گذشته، از جاهلیّت نخستین تا جاهلیّت نوین، به این باور مهم رسیدیم که اعتقاد به مهدویّت در بینش تشیّع؛ یعنی مبارزه بی‌امان با جاهلیّت همه دوران‌های بشری و قیام مهدی(عج) یعنی نابودی کامل سفاهت و نادانی بشر.
تشیّع در باور خود درباره مهدویّت به بالاترین منزلت‌ها و اوج عقلانیّت و دانش رسیده و تمام آثار جاهلیّت در این بینش رنگ می‌بازند.
تشیّع تنها باور و اعتقادِ نابی است که رهبر زنده حال و آینده جهان بشری را با تمام مشخّصات و مختصّات و امتیازات الهی می‌شناسد. او را باور دارد، با او زندگی می‌کند و به حیات خویش ادامه می‌دهد. هیچ مکتبی چنین روشن و زیبا، رهبر و امامی معصوم و مبارزه‌گر برای خود نمی‌شناسد.
تشیّع یعنی اعتقاد به زیباترین جلوه حق در هستی، یعنی حیات و زندگی مادّی و معنوی، یعنی علم و دانش و حکمت الهی، یعنی تمدّن و رشد و بالندگی انسان، یعنی آزادی بشر از قید همه جهالت‌ها، بردگی‌ها و سفاهت‌ها، یعنی پرواز انسان از حضیض مادّی‌گری به اوج بندگی خدا و ملکوت، یعنی حذف همه آثار نادانی و جهالت حاکم بر دنیای امروز…
این تنها شیعه است که با اعتقاد به مهدویّت؛ از چنین افتخاری در دنیا برخوردار است.
اللّهمّ جَدِّد بِه ما امتَحَی مِن دِینِک.
۱. سوره قصص (۲۸)، آیه ۵.
۲. سوره نور (۲۴)، آیه ۵۵.
۳. جمال الاسبوع، ص ۵۰۷.
۴. منتخب الاثر، ص ۴۸۳.
۵. آینده جهان، ص ۵۳.
۶. منتخب الاثر، ص ۴۶۹.
۷. نهج البلاغه، خ ۱۳۸.
۸. کمال‌الدّین، ص ۴۱۱.
۹. بحارالانوار، ج۱۰، ص۱۰۴.
۱۰. بحارالانوار، ج۵۲، ص۲۲۳.
۱۱. معجم الامام المهدی، ج۱، ص ۵۳۴.
۱۲. بحارالانوار، ج۱۰، ص ۱۰۴.
۱۳. بحارالانوار، ج۵۲، ص ۳۵۲.
اللّهمّ جَدِّد بِه ما امتَحَی مِن دِینِک.
ماهنامه موعود شماره ۱۱۴
پی‌نوشت‌ها:
۱. سوره قصص (۲۸)، آیه ۵.
۲. سوره نور (۲۴)، آیه ۵۵.
۳. جمال الاسبوع، ص ۵۰۷.
۴. منتخب الاثر، ص ۴۸۳.
۵. آینده جهان، ص ۵۳.
۶. منتخب الاثر، ص ۴۶۹.
۷. نهج البلاغه، خ ۱۳۸.
۸. کمال‌الدّین، ص ۴۱۱.
۹. بحارالانوار، ج۱۰، ص۱۰۴.
۱۰. بحارالانوار، ج۵۲، ص۲۲۳.
۱۱. معجم الامام المهدی، ج۱، ص ۵۳۴.
۱۲. بحارالانوار، ج۱۰، ص ۱۰۴.
۱۳. بحارالانوار، ج۵۲، ص ۳۵۲.
