در مطبوعات

جستارى درباره علل شیعه شدن یک عضو برجسته جنبش جهاد اسلامى فلسطین
محمد شحاده به عنوان چهره اى مبارز در صفوف جنبش ملى فلسطین شناخته شده است. او سالیان زیادى را در زندانهاى رژیم اشغالگر سپرى کرده و پس از آزادى از زندان به عنوان نماینده جنبش جهاد اسلامى در صحنه مبارزه حضور پیدا کرد و سخنرانیهاى خود را در مراسم گوناگون به نام این جنبش ایراد مى نمود. شاید پایدارى، دوراندیشى، احترام به مردم و پرهیز از تعصب از مهمترین ویژگیهاى شخصیتى او به شمار آید و اینها ویژگیهایى است که همگان در مورد آنها اتفاق نظر دارند.
محمد بتازگى تغییر مذهب داده و شیعه شده است و این در حالى است که جامعه فلسطین، جامعه اى پیرو اهل سنت است و شناختى از مذهب شیعه ندارد. افزون بر اینکه وى عضو جنبش جهاد اسلامى است که این جنبش نیز از جنبشهاى سنى مذهب به شمار مى رود.
آنچه در زیر مى خوانید گفتگوى هفته نامه »المجله« است با این عضو برجسته جهاد اسلامى:

چه زمانى گرایش خود را به مذهب شیعه اعلام کردید؟
من هر زمان که درباره این گونه مسایل سخن مى گفتم، آنها را حقایقى تاریخى توصیف مى کردم، ولى در واقع مى توان گفت که پس از پیروزى چشمگیر حزب الله بود که هویت شیعى خود را فاش ساختیم.

شیعه شدن شما چه بازتابى داشت؟
پیروزى حزب الله، پیروزى همه امت و همه آزادگان جهان و همه جنبشهاى اسلامى و حتى جنبشهاى مخالف اندیشه شیعى بود. تمامى این جنبشها رفته رفته از این دستاورد و پیروزى بهره خواهند گرفت و من نیز پس از این پیروزى بود که احساس کردم، زمان مناسب فرارسیده است. البته من در نهایت چیزى خارج از اسلام طرح نکردم و هر آنچه که گفتم در چارچوب اسلام و سخنان پیامبر، صلّى اللَّه علیه وآله، و اهل بیت بود.

چگونه با مذهب شیعه آشنا شدید؟
از طریق مطالعه کتاب و حشر و نشر با شیعیان در دوران تبعید در لبنان.

آیا دوستان شما در جهاد اسلامى از رویکردهاى شما به مذهب شیعه آگاه بودند؟
بله، من به مناسبتهاى گوناگون با آنان سخن مى گفتم و سعى داشتم در برابر اظهارنظرهاى آنان درباره انقلاب اسلامى ایران ایستادگى کنم. من به آنها مى گفتم که مسلمانان و آزادگان جهان با انقلاب اسلامى ایران همراهند و آن را پاس مى دارند.

آیا با مخالفتى هم در درون جنبش جهاد اسلامى مواجه مى شدید؟
نه، با چنین چیزى روبرو نشدم. البته انتقادهایى مطرح مى شد، ولى هیچ گاه کسى مستقیماً با من در این باره به بحث و مجادله نپرداخت.

با توجه به اینکه شما رهبر شناخته شده اى هستید و از احترام زیادى در بین مردم برخوردارید، آیا این اقدام برایتان پیامد خاصى به دنبال نداشت؟
من احساس مى کنم بسیارى از مردم رفته رفته به این نتیجه مى رسند که چیزهایى هست که باید درباره آنها بحث و تحقیق کنند و دریابند که تمام آنچه درباره شیعه گفته مى شود صحیح نیست. البته منظور من عقاید و افکار عده اى از شیعیان که موسوم به غلات هستند، نیست. آنها داراى دیدگاهها و اندیشه هاى خاص خود هستند.
من فکر مى کنم نسبت به مذهب شیعه امامیه درک و شناخت بیشترى به وجود آمده و مردم همچون گذشته با این مذهب مخالفت نمى کنند. دلیل این امر نیز آن است که شیخ محمود شلتوت، شیخ اسبق الازهر، با فتواى خود، این مذهب را در ردیف مذاهب اسلامى دانست و پیروى از آن را جایز شمرد.
رک و بى پرده سخن بگوییم: با توجه به اینکه در فلسطین مذهب تسنن از قرنها پیش غلبه داشته، آیا به نظر شما براى مذهب شیعه در این کشور آینده اى متصور است؟
بله این مذهب در این کشور آینده اى دارد و این یک مسأله الهى است.

آیا شیعه شدن شما به رابطه تان با جنبش جهاد اسلامى که خود نیز یکى از نمایندگان آن هستید، تأثیر گذارده است؟
نه، هیچ تأثیرى نداشته است. جنبش جهاد اسلامى به طور کلى جنبشى سنى مذهب است، اما از فرقه گرایى پیروى نمى کند و با دیگران، اعم از اعضا یا مردم عادى صرف نظر از مذهب آنان برخورد مى کند.

عده اى مى گویند بهتر بود شما به جاى آنکه با پیوستن به مذهبى جدید، به اختلافها دامن بزنید، درصدد برمى آمدید تا در میان صفوف مسلمانان یکپارچگى و اتحاد ایجاد کنید؟
کاملاً آشکار است که چه کسى رهبرى جریان اتحاد مسلمانان را هدایت مى کند. در این خصوص برادران ایرانى ما نقش اصلى و انکارناپذیرى را بازى مى کنند و رابطه خوبى هم با نمایندگان بیشتر جنبشهاى اسلامى دارند. در ایران یک هفته در سال نیز به هفته وحدت اختصاص داده شده است و من هیچگاه در برخورد با شیعیان بوى تعصب و موضع گیرى علیه اهل سنت استشمام نکرده ام و هر آنچه که دیده و یا شنیده ام از تلاش براى اتحاد میان امت حکایت داشته است و اختلافها صرفاً در مسایل فرعى است و در مسایل اصلى و خط مشى هاى کلى هیچ اختلافى وجود ندارد و همه مسلمانان امت واحدى هستند که باید با این اصول مشترک آشنا باشند.

ممکن است عده اى شما را مثلاً به فعالیت به نفع ایران متهم کنند، خصوصاً که اقدام شما در فلسطین بى سابقه بوده است؟
اگر ردپاى این اتهامها را بگیرید مى بینید که تنها افراد کم خرد آنها را مطرح مى کنند. تمامى جنبشهاى جهان همواره به فعالیت به نفع این دستگاه و یا آن دستگاه متهم مى شوند، ولى به عقیده من رابطه اى که میان یک مسلمان با برادر مسلمانش ایجاد مى شود، رابطه مبتنى بر عقیده است و رابطه من نیز با ایران، از همین نوع رابطه است و مبتنى بر دین اسلام است و من هیچ رابطه اى با دستگاه اطلاعاتى ایران و غیرایران ندارم. هر جنبش آزادیبخشى نیز معمولاً به یک پایگاه تکیه دارد و به یاد مى آوریم که در گذشته اى نه چندان دور به عنوان مثال با چین و اتحاد شوروى رابطه داشتیم.

عده اى مى گویند جنبش جهاد اسلامى تحت تأثیر اندیشه هاى شیعه است و بنیانگذار آن شهید فتحى شقاقى از دوران تحصیل در مصر و ارتباط با شیعیان، تحت تأثیر این مذهب قرار گرفته است؟
جنبش جهاد اسلامى، جنبشى مبتنى بر مذهب است که در محیطى سنى مذهب و به دست شمارى از آزادگان این امت بنیان نهاده شد.

اگر براى تأسیس یک حزب شیعى فرصتى دست دهد، آیا شما در این راه پیشقدم خواهید شد؟
سخن گفتن از این موضوع هنوز زود است و ما هیچ گاه نمى خواهیم که عامل تفرقه و جدایى باشیم؛ چه آنکه نقاط اشتراک ما بیش از نقاط اختلاف است.

چه آمال و آرزویى دارید؟ آیا براى مثال درباره آینده فلسطین به عنوان یک جمهورى شیعى مى اندیشید؟
آرزوى ما حاکمیت دولت اسلامى بر تمامى جهان اسلام است. ما به گفتگو و تقریب بین مذاهب فرا مى خوانیم و امیدواریم به خواست خدا شکاف میان سنى و شیعه و میان سایر مذاهب اسلامى کاسته شود.
 

×. برگرفته از مجله ترجمان.

ماهنامه موعود شماره ۲۴