موعود پایگاه اینترنتی موعود
خدامراد سلیمیان
بحث درباره «جهانی شدن»، در فرهنگ متداول روز در ذات خود، بحث کم و بیش مبهمی است. علت ابهام آن این است که مفهوم یکسان و یکدستی از آن ارائه نشده است.
واژه «جهانی شدن» از یک جهت مفهومی کاملاً جدید و از لحاظی یک مقوله قدیمی به شمار می‌رود. ظهور این پدیده، باعث بروز تحرک شگفت‌انگیز اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و ارزشی شده و تفاسیر جدیدی از سیاست، اقتصاد، فرهنگ، اقتدار، امنیت و… به دست می‌دهد.
جهانی شدن در شکل امروزی آن، از زمان فروپاشی کمونیسم و نظام دو قطبی و بالاخره پایان جنگ سرد بیشتر مطرح شده است. مفهوم جهانی‌شدن و مفاهیم نزدیک به آن نظریاتی هستند که از سوی اکثر پژوهشگران مسائل سیاسی و امور بین‌الملل برای توصیف وضعیت حاکم بر نظام بین‌الملل به کار می‌روند. جهانی شدن به معنای فرایندی اجتماعی است که از مدتها پیش آغاز شده و رو به گسترش دارد و در آن قید و بندهای جغرافیایی که بر روابط اجتماعی و فرهنگی سایه افکنده است از بین می‌رود. واژه «جهانی شدن» حرکت به سوی یک جامعه جهانی واحد را نوید می‌دهد.
پرسشی که در اینجا پیش می‌آید این است که: «دیدگاه شیعه درباره جهانی شدن و حاکمان حکومت جهانی چیست و حکومت جهانی حضرت مهدی(ع) چگونه حکومتی خواهد بود؟ و اساساً جهانی بودن حکومت حضرت مهدی(ع) به چه معناست؟».
در این نوشتار به این پدیده و این‌که «مقصود از حکومت جهانی در روایات اسلامی چیست؟» پرداخته‌ایم.
در یک بررسی جامع و کامل در روایات و سخنان ائمه معصومین(ع) به جرأت می‌توان گفت که یکی از ویژگیهای انکارناپذیر حکومت امام مهدی(ع) جهانشمولی آن است. حکومت آن حضرت، شرق و غرب عالم را فرا می‌گیرد و هیچ آبادی در زمین باقی نخواهد ماند، مگر این‌که گلبانگ توحید از آن شنیده می‌شود و نسیم جان‌نواز عدل و داد، سراسر گیتی را سرشار می‌کند.
امام حسین(ع) در این‌باره فرمود:
منّا إثنا عشر مهدّیاً أوّلهم أمیرالمؤمنین علیّ بن ابیطالب(ع) و آخرهم التّاسع من ولدی و هو القائم بالحقّ یحیی الله تعالی به الارض بعد موتها و یظهر به دین الحقّ علی‌الدین کلّه و لوکره المشرکون. 1
دوازده هدایت شده از ماست؛ اولین آنها علی‌بن ابیطالب(ع) و آخر ایشان نهمین فرزند از فرزندان من است و او قائم به حق است که خداوند به وسیله او زمین را بعد از مردنش حیات می‌بخشد و دین حق را بر تمامی ادیان غلبه می‌دهد؛ اگر چه مشرکان را خوش نیاید.
در آن دوران به دست آن امام بزرگ، آرمان والای تشکیل جامعه بزرگ بشری و خانواده انسانی تحقق می‌پذیرد و آرزوی دیرینه همه پیامبران و امامان(ع) و مصلحان و انسان دوستان برآورده می‌شود.
امام رضا(ع) از پدرانش از پیامبر اکرم(ص) نقل کرده است که خداوند در شب معراج فرمود:
ولا طهّرنّ الارض بآخرهم من أعدائی ولاملّکنّه مشارق الارض و مغاربها. ۲
و به درستی زمین را به وسیله آخرین آنها (ائمه معصومین(ع)) از دشمنانم پاک خواهم ساخت و گستره زمین را در فرمانروایی او قرار خواهم داد….
در دوران رهبری امام مهدی(ع) با ایجاد مرکز واحد و مدیریت و حاکمیت یگانه الهی برای همه اجتماعات، نژادها و منطقه‌ها، سبب اصلی جنگ و ظلم از بین می‌رود.
در روایتی از رسول گرامی اسلام(ص) می‌خوانیم:
الائمّه من بعدی إثنا عشر أوّلهم أنت یا علیّ و آخرهم القائم الّذی یفتح الله تعالی ذکره علی یدیه مشارق الارض و مغاربها. ۳
پیشوایان پس از من دوازده نفرند؛ اولین آنها تو هستی ای علی، و آخرین آنها قائم است؛ همو که خداوند به دست او مشرقها و مغربها (کنایه از تمامی کره زمین) را فتح خواهد کرد.
اگر چه امید به آمدن مصلح جهانی در افکار و عقاید تمامی اقوام و ملل ریشه دارد و کم و بیش به گونه‌های متفاوت در همه جا مطرح بوده است، اما در تفکر شیعی انتظار فرج و حاکمیت آن موعود به‌طور روشن و شفاف مطرح است؛ به گونه‌ای که آن امام منتظر و آن منجی نهایی را زنده می‌دانند و اعتقاد دارند روزی به فرمان خداوند خواهد آمد و جهان را پر از عدل و داد خواهد کرد.
از این‌رو، مفهوم «غیبت» و «انتظار فرج» نزد شیعه دوازده امامی مفهومی متفاوت با دیگر ادیان و مذاهب و مکتبها دارد.
همان‌گونه که اشاره شد یکی از مفاهیمی که از همان ابتدا در ارتباط با مهدویت و ظهور منجی آخرین پدید آمد و در شمار عقاید دینی بسیاری از شیعیان درآمد مفهوم «حکومت واحد جهانی» است؛ به این معنا که با ظهور امام غایب، اسلام که تنها دین الهی و کامل و دارای شریعت جامع است، مقبول همگان خواهد شد و در آن زمان، ستمگران و جباران از مسند قدرت به زیر کشیده خواهند شد و پس از آن حکومت جهانی اسلام با زعامت و رهبری مستقیم آخرین امام معصوم و عادل برپا خواهد شد و عدالت بر بنیاد دیانت و اخلاق در مقیاسی جهانی اجرا خواهد گشت.
در برخی از آیات قرآن به این حاکمیت اشاره شده است. همه آیات مربوط به جهانی بودن دین اسلام مؤید این معناست. بی‌تردید، زمانی فرا خواهد رسید که تنها دین حاکم بر جهان، اسلام خواهد بود.
جهانی بودن دین اسلام و عدم اختصاص آن به قوم یا منطقه خاصی، از ضروریات این آیین الهی است و حتی کسانی که ایمان به آن ندارند می‌دانند که دعوت اسلام، همگانی بوده، و به منطقه جغرافیایی خاصی محدود نبوده است.
افزون بر این، شواهد تاریخی فراوانی وجود دارد که پیامبر اکرم(ص) به سران کشورها؛ مانند قیصر روم، پادشاه ایران و فرمانروایان مصر و حبشه و شامات و نیز به رؤسای قبایل مختلف عرب و… نامه نوشتند و به سوی آنان پیک ویژه گسیل داشتند و همگان را به پذیرفتن این دین مقدس دعوت کردند و از پیامدهای وخیم کفر و رویگردانی از اسلام، برحذر داشتند. اگر دین اسلام جهانی نبود چنین دعوتی عمومی انجام نمی‌گرفت و سایر اقوام و امتها هم برای عدم پذیرش، عذری می‌داشتند. ۴
بنابراین، مبانی و مقدماتی که به حکومت واحد جهانی شیعی منجر می‌شود، از این قرار است:
۱. جهانی بودن رسالت اسلام
همه مسلمانان بر این باورند که اسلام، آخرین حلقه از سلسله طولانی نبوت است و از هر جهت کامل‌ترین و جامع‌ترین دین می‌باشد و تا روز قیامت نیز بشر را از هر جهت کفایت خواهد کرد. روزی فرا خواهد رسید که اسلام، تمامی آدمیان و پیروان ادیان را پیرو و مطیع خود خواهد کرد و بدین ترتیب، جهان در تسخیر آموزه‌های بلند و آسمانی اسلام درخواهد آمد.
قرآن مجید این حقیقت سترگ را این‌گونه تصویر کرده است:
إنّ الدّین عند الله الاءسلام. 5
در حقیقت، دین نزد خداوند، همان اسلام است.
و من یبتغ غیر الاءسلام دیناً فلن یقبل منه. 6
و هر که جز اسلام، دینی ] دیگر [ جوید، هرگز از وی پذیرفته نشود.
ألیوم أکملت لکم دینکم. 7
امروز دین شما را برایتان کامل گردانیدم.
ما کان محمّد أبا أحد من رجالکم ولکن رسول الله و خاتم النّبیین. 8
محمد، پدر هیچ یک از مردان شما نیست؛ ولی فرستاده خدا و خاتم پیامبران است.
و هو الّذی أرسل رسوله بالهدی و دین الحقّ لیظهره علی الدّین کلّه. 9
او کسی است که پیامبرش را با با هدایت و دین حق فرستاد تا آن را بر هر چه دین است پیروز گرداند.
با بهره‌گیری از این سخنان نورانی، مسلمانان به حقانیت، جامعیت، خاتمیت، جهانشمولی، و سرانجام جهان‌گستری و پیروزی و غلبه نهایی دین اسلام دست یافته‌اند.
۲. اعتقاد به مهدویت
چنان‌که گفته شد، اعتقاد به مهدویت و ظهور منجی دادگستر جهانی، ناگزیر به چیرگی اسلام بر تمامی ادیان و مکاتب و ایدئولوژیها و استیلا بر جباران و فرمانروایان جور و غیر الهی گره خورده است و در نهایت به تأسیس حکومت جهانی منجر خواهد شد؛ به‌ویژه اگر از منظر شیعی به تاریخ بنگریم، ظهور مهدی خاص و شناخته شده و در عین حال غایب از دیدگان و تشکیل حکومت حق و عدالت‌گستر اجتناب‌ناپذیر خواهد بود.
از نظر شیعه با بی‌مهری و جفای امت اسلام نسبت به امام علی بن ابیطالب(ع) و فرزندان معصوم او، تاریخ اسلام پس از پیامبر اکرم(ص) در حوزه سیاست و حکومت به انحراف گرایید و پیامدهای منفی متعددی نیز در پی داشت که یکی از آنها محرومیت جامعه از رهبری معنوی و آسمانی بود؛ چرا که امام علی(ع) و پس از او امامان معصوم(ع) پیشوایان دینی ـ سیاسی برحق بوده و حق خلافت و امامت انحصاری داشته‌اند و دیگران، غاصب حق معصوم‌اند و لذا «جائر» و «باطل» می‌باشند و این انحراف تا کنون ادامه پیدا کرده است. شیعیان منتظرند که آخرین بازمانده از امامان معصوم(ع) ظهور کند و تاریخ اسلام و در نهایت، تاریخ انسان را به مسیر طبیعی و الهی‌اش بازگرداند.
در آن صورت، اسلام، عزیز و همگانی می‌شود و مسلمانان، توانمندانه بر جهان چیره می‌گردند. طبق این تفسیر، تشکیل حکومت واحد جهانی، گریزناپذیر خواهد بود.
در منابع روایی اسلامی ـ به‌ویژه منابع شیعی ـ از خصوصیات و اختیارات و عملکردهایی یاد شده است که جملگی آنها جز با تشکیل حکومت واحد جهانی محقق نخواهد شد؛ از جمله گفته شده است که امام مهدی(ع) ظلم و جور را برای همیشه برمی‌اندازد و عدالت و دین حق را در سطح جهان برای همیشه مستقر می‌کند و نیز در برخی روایات از اختیارات و قدرت و امکانات مطلق و جهانی امام غایب یاد شده است که عملاً جز چیرگی بر جهان و تشکیل حکومت مقتدر جهانی نخواهد بود. در روایتی از امام باقر(ع) چنین نقل شده است:
القائم منّا منصور بالرّعب مؤیّد بالنّصر تطوی له الارض و تظهر له الکنوز یبلغ سلطانه المشرق والمغرب و یظهر الله ـ عزّوجلّ ـ به دینه علی الدّین کلّه ولوکره المشرکون فلا یبقی فی‌الارض خراب إلاّ قد عمر و ینزل روح‌الله عیسی بن مریم(ع) فیصلّی خلفه. 10
قائم ما با انداختن بیم و هراس در دل ستمگران یاری می‌شود؛ با پشتیبانی ] و حمایت از جانب خداوند [ تأیید می‌گردد؛ زمین برایش خاضع و تسلیم می‌شود؛ گنجها و خزائن برایش آشکار و نمایان می‌شود؛ حکومت او شرق و غرب عالم را فرا می‌گیرد. خداوند به‌وسیله او دینش را بر تمامی ادیان چیرگی می‌بخشد؛ هر چند مشرکان کراهت داشته باشند. در زمین خرابی و ویرانی نمی‌ماند، مگر آنکه آباد شود و عیسی بن مریم(ع) از آسمان فرود آید و پشت سر او نماز گزارد.
به استناد این نوع روایات، هرگز تردیدی نخواهد ماند که حکومت حضرت مهدی(ع) تمامی زمین را فرا خواهد گرفت. (ان‌شاءالله)
پی‌نوشتها:
۱ . شیخ صدوق، عیون اخبارالرضا، ج1، ص68، ح36، کتابفروشی طوس.
۲ . همان، ص262، ح22؛ کلینی، الکافی ثقه‌الاءسلام، ج1، ص432، ح91.
۳ . امالی شیخ صدوق، الامالی، ص97، ح9، مؤسسه الاعلمی للمطبوعات؛ فتال نیشابوری، روضه الواعظین، ص102.
۴ . محمدتقی مصباح یزدی، آموزش عقاید، ج2، ص116.
۵ . سوره آل عمران (3) آیه 19.
۶ . همان، آیه 85
۷ . سوره مائده (5) آیه 3.
۸ . سوره احزاب (33) آیه 40.
۹ . سوره توبه (9) آیه 33.
۱۰. شیخ صدوق، کمال‌الدین و تمام‌النعمه، ج1، ص330، ح16.
موعود شماره چهل و هشتم
